«Η προσβασιμότητα είναι θεμελιώδες δικαίωμα όλων»
Διεθνής Σύμβαση ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και Σύνταγμα της Ελλάδας
Ποια είναι τα ποσοστά των ΑμεΑ στην Ελλάδα; Ποια τα στατιστικά; Υπάρχουν ξενοδοχεία που είναι προσβάσιμα; Τι εννοούμε όταν λέμε καθολική προσβασιμότητα;
Αντί προλόγου
Όταν το 2009 επισκέφτηκα για πρώτη φορά το Λονδίνο (και ήταν το πρώτο μου ταξίδι στο εξωτερικό), ανάμεσα σε αυτά που μου έκαναν τρομερή εντύπωση, ήταν η παρουσία πολλών ατόμων με αναπηρία. Άτομα με σκύλο οδηγό ή λευκό μπαστούνι ήταν δίπλα μου καθώς διέσχιζα το δρόμο, κάποιος άλλος σε ηλεκτρικό αμαξίδιο έκανε τα ψώνια του -αυτόνομος- στο σούπερ μάρκετ, και κάποια στιγμή θυμάμαι το μάτι μου έπεσε σε ένα γκρουπ νέων κοριτσιών, κοντά σε ένα σταθμό του μετρό, που μιλούσαν μεταξύ τους στη νοηματική και φαίνεται να κανόνιζαν την έξοδο τους. Το εντυπωσιακό-τότε για μένα είναι φυσικά τίποτα περισσότερο από το αυτονόητο και φυσιολογικό. Μου έκανε εντύπωση απλώς επειδή στην Ελλάδα δεν είχα συνηθίσει να βλέπω κάτι αντίστοιχο: άτομα με μιας μορφής αναπηρία που είναι ανεξάρτητα, που ζουν, εργάζονται, κυκλοφορούν και κοινωνικοποιούνται όπως όλοι μας και πάνω απ’ όλα δεν προσδιορίζονται από την αναπηρία τους -είναι συμπολίτες, εργαζόμενοι, γείτονες, φίλοι, γνωστοί.
Λίγα χρόνια αργότερα ένας φίλος (για τον οποίο ήταν επίσης το πρώτο ταξίδι στο εξωτερικό) επισκέφθηκε τη Στοκχόλμη για τρεις μόλις μέρες και στην επιστροφή του θυμάμαι με ρώτησε «Πώς γίνεται να υπάρχουν τόσοι άνθρωποι με αναπηρία στη Σουηδία;» Το ερώτημα πλέον είναι αστείο, αν όχι προσβλητικό.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ένα ποσοστό περίπου 15% του γενικού πληθυσμού κάθε χώρας έχει κάποια μορφής αναπηρία.
Όταν λοιπόν σε κάποια χώρα τυγχάνει να βλέπουμε γύρω μας περισσότερα άτομα με αναπηρία να ζουν με αξιοπρέπεια και αυτονομία, αυτό δεν είναι δείκτης μεγαλύτερης πληθυσμιακά βάσης των ατόμων με αναπηρία. Είναι δείκτης οργάνωσης της κοινωνίας με τρόπο ώστε τα άτομα με αναπηρία να μπορούν να εξασκούν τα δικαιώματά τους, ως ισότιμα μέλη της και να συμπεριλαμβάνονται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής.
Στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι σχεδόν ένα εκατομμύριο άτομα ζουν με αναπηρία. Δε γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό, καθώς στην τελευταία ολοκληρωμένη απογραφή πληθυσμού του 2011, απουσίαζε ηχηρά οποιαδήποτε αναφορά σε αναπηρίες, ενώ δεν έχει διεξαχθεί καμία άλλη έρευνα που να συγκεντρώνει δεδομένα για τις ζωές όλων αυτών των ατόμων. Άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι ζωές των ατόμων με αναπηρία έχουν μια εξέλιξη ανάλογη με αυτές των ατόμων χωρίς αναπηρία;
Σύμφωνα με τον WHO (World Heath Organization) τα άτομα με αναπηρία έχουν γενικά χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης και εισοδήματος και αυτό οφείλεται στα εμπόδια που αντιμετωπίζουν στην καθημερινή τους ζωή παρά στην ίδια την αναπηρία.
Το ANED (Academic Network of European Disability experts), στην έκθεσή του για την Ελλάδα (ANED 2015 EU2020 Greece Country Report) κάνει λόγο για μειωμένες ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης και κοινωνικό αποκλεισμό. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στην έκθεση UN Human Rights Committee καταγράφηκε «ανησυχία για τις διακρίσεις που βιώνουν τα άτομα με αναπηρία στην Ελλάδα, συγκεκριμένα στο τομέα της εκπαίδευσης, απασχόλησης και υπηρεσιών υγείας».
Τι φταίει λοιπόν στην Ελλάδα και πού εντοπίζονται τα προβλήματα;
Τόσο η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ) όσο και ο Συνήγορος του Πολίτη, κάνουν λόγο για:
- περιορισμένη προσβασιμότητα σε μέσα μαζικής μεταφοράς. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στα λεωφορεία και τρόλεϊ που είναι στενά και των οποίων οι ράμπες -αν υπάρχουν-συχνά δε λειτουργούν, καθώς και στα πλοία και φέρρυ μποτ, που ακόμα δεν έχουν προδιαγραφές για άτομα με αναπηρία, παρά τις σχετικές υποσχέσεις αρμόδιων υπουργών
- εμποδιζόμενη μετακίνηση και πρόσβαση σε κοινόχρηστους χώρους, λόγωαπουσίας «έξυπνων» φαναριών για τους πεζούς με προβλήματα όρασης, ύπαρξης πληθώρας επικίνδυνων/σπασμένων πεζοδρομίων, εμφάνισης τυχαίων εμποδίων («Ποιος άφησε το μηχανάκι του στη μέση του πεζοδρομίου;») αλλά και ράμπες που συχνά «μπλοκάρονται» από παρκαρισμένα οχήματα, συνθέτουν τον καθημερινό «εφιάλτη» ατόμων με αναπηρία, δυσχεραίνοντας την καθημερινή τους ζωή και οδηγώντας τους σε κοινωνικό αποκλεισμό.
- διακρίσεις στην αναζήτηση εργασίας και απουσία ίσων ευκαιριών, παρά την ύπαρξη νόμου του 1988 που ορίζει 10% κάλυψη θέσεων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα από άτομα με αναπηρία. Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με έκθεση του Παρατηρητηρίου θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ, ο δείκτης απασχόλησης ατόμων με αναπηρία μεταξύ 20-64 χρόνων, είναι μόνο 24,2%, ενώ ο αντίστοιχος δείκτης ατόμων χωρίς αναπηρία είναι 57,6% – μια διαφορά μεγαλύτερη των τριάντα μονάδων!
- έλλειψη πλαισίου κοινωνικής προστασίας και υπηρεσιών στήριξης ατόμων με αναπηρία, κυρίως παιδιών και των οικογενειών τους, με αποτέλεσμα υψηλά ποσοστά ιδρυματοποίησης στη χώρα μας ή εξαρτώμενης διαβίωσης, ακόμα και ως ενήλικες. Δυστυχώς η πολιτεία φαίνεται να επικεντρώνεται στο πλαίσιο της επιδοματικής πολιτικής (με εξαντλητικούς ελέγχους στους δικαιούχους των επιδομάτων), ενώ πρωταρχική έννοια θα έπρεπε να είναι η εκπαιδεύση και στήριξη ατόμων με αναπηρία ώστε να γίνουν αυτόνομοι πολίτες, πλήρως ενταγμένοι στην κοινωνία
και τέλος,
- έλλειψη ενημέρωσης του γενικού κοινού σε θέματα ένταξης και προσβασιμότητας και διαιώνιση προβληματικών στερεοτύπων που καλλιεργούνται από τη σχολική ηλικία, με την απουσία ενός συστήματος συνεκπαίδευσης και διατηρούνται στην ενήλικη ζωή, με την έλλειψη ευκαιριών συμπερίληψης ατόμων με αναπηρία και ατόμων χωρίς αναπηρία στους εργασιακούς χώρους.
Άρα υπάρχει κάτι που μπορεί να αλλάξει;
Ναι, εμείς μπορούμε να αλλάξουμε. Ο καθένας και καθεμία από εμάς, η συλλογική μας αντίληψη για την αναπηρία και η οργάνωση της κοινωνίας μας μπορούν να αλλάξουν. Όταν αλλάξουμε τις στάσεις και τις πεποιθήσεις μας για τα άτομα με αναπηρία και αρχίσουμε να βλέπουμε τα άτομα καθεαυτά και όχι την αναπηρία τους, τότε η κοινωνία μας θα αρχίσει να αλλάζει και να κινείται προς αυτό που πρέπει να είναι: προσβάσιμη και δίκαιη προς όλους.
Το Labyrinth of Senses ήδη από το 2014 εμπνέεται από τη διαφορετικότητα και έχει εμπνεύσει πάνω από 15.000 συμμετέχοντες στα βιωματικά του εργαστήρια, να «δουν τον άνθρωπο». Με συνεχείς δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα ενημέρωσης και εξοικείωσης με την αναπηρία, συμμετοχές σε διεθνή συνέδρια και συνεργασίες με θεσμικούς φορείς. Αφού ξεχώρισε από τον ΟΗΕ ως καινοτόμος και καλή πρακτική γύρω από την αναπηρία το 2019, οραματίζεται μια κοινωνία χωρίς εμπόδια και διακρίσεις, με σεβασμό στα δικαιώματα όλων.
Ας μην ξεχνάμε ότι το κράτος έχει θετική υποχρέωση να παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες του. Ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στην εκαίδευση, τις δημόσιες υπηρεσίες και αγαθά, την απασχόληση, την αυτοέκφραση. Αλλά το κράτος είμαστε όλοι μας: ο δάσκαλος, ο νοσοκόμος, ο εργοδότης, ο δημόσιος υπάλληλος, ο συμμαθητής, ο συνάδελφος, εσύ και εγώ.
Μπορούμε να μείνουμε απαθείς και να «μπλοκάρουμε» ξανά τα άτομα με αναπηρία -κυριολεκτικά με τον τρόπο που θα σταθμεύσουμε το αυτοκίνητό μας ή μεταφορικά, με το να μην τα «βλέπουμε» και να προσποιούμαστε ότι δε μας αφορούν- ή μπορούμε να αφυπνιστούμε και να δράσουμε για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους.
Τα άτομα με αναπηρία έχουν όσο δικαίωμα στην κοινωνία όσο εσύ και εγώ. Για πολύ καιρό έχουμε καταπατήσει το χώρο τους. Ας τους δώσουμε τώρα το χώρο που δικαιούνται.
Leave A Comment?