«…μας κυνηγούν χιλιάδες μάρκες, έξτρα φόροι, έξτρα ΦΠΑ, έξτρα σκατά, κι ένας πόλεμος δίπλα μας που κανείς δε το σταματά…» έλεγαν οι Στέρεο Νόβα το 1993, στο «Ταξίδι της Φάλαινας».
Σήμερα, 26 χρόνια μετά, το τραγούδι παραμένει ένα από τα αγαπημένα μου και δυστυχώς στενάχωρα επίκαιρο. Μόνο που δυστυχώς δεν είναι μόνο «ένας» ο πόλεμος δίπλα μας που κανείς δε σταματά, αλλά πολλοί. Και είναι ειρωνικό, πώς, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της εξωφρενικής εξάπλωσης και χρήσης του ίντερνετ (μέχρι και στον αέρα πια, εν μέσω πτήσης μπορούμε να «σερφάρουμε»!), μαίνονται γύρω μας τόσοι πόλεμοι και εμφύλιες συγκρούσεις για τις οποίες δε μαθαίνουμε τίποτα. Μπορεί να ξέρουμε τι έφαγε για πρωινό ο/η celebrity ή influencer που «ακολουθούμε» ψηφιακά, αλλά δεν έχουμε ιδέα για την ανθρωπιστική κρίση που βιώνουν σήμερα, εν έτει 2019, πολλά αφρικανικά κράτη.
Ούτε εγώ γνώριζα. Έτυχε και έμαθα για την εμπόλεμη κατάσταστη στη Νιγηρία πέρυσι, το 2018, όταν στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα όπου φοιτούσα [σ.σ. το μεταπτυχιακό πρόγραμμα ήταν στο Βέλγιο και ήταν διεθνές, δίνοντάς μου τη μοναδική ευκαιρία να έχω συμφοιτητές από πολλά και διαφορετικά μέρη του κόσμου] γνώρισα τη Νάντια, που είναι Νιγηριανή. Είχε κάνει το πρώτο πτυχίο στη χώρα της και είχε έρθει στο Βέλγιο για το μεταπτυχιακό και την ελπίδα εύρεσης μιας «καλής» εργασίας. Ότι δηλαδή είχαμε κάνει και οι περισσότεροι που ήμασταν εκεί. Η διαφορά όμως των υπολοίπων φοιτητών από τη Νάντια ήταν ότι ενώ όλοι μας μπορούσαμε να επιστρέψουμε στη χώρα μας (Ελλάδα, Τουρκία, Ισπανία, Γαλλία, Σουηδία, Ινδία, Κίνα, Βραζιλία) ανά πάσα ώρα και στιγμή, είτε προσωρινά, είτε μόνιμα, για τη Νάντια επιστροφή στη Νιγηρία σήμαινε άμεσος κίνδυνος της ζωής της.
Η Νιγηρία σήμερα έχει να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις. Από τις μεγαλύτερες όμως είναι η τρομοκρατική οργάνωση Μπόκο Χαράμ (το αφρικανικό «παρακλάδι» του Ισλαμικού Κράτους), που από το 2009 ταλανίζει τη χώρα με απαγωγές και βομβιστικές επιθέσεις και ευθύνεται για την εξαφάνιση 22.000 Νιγηριανών, 60% των οποίων ήταν παιδιά όταν εξαφανίστηκαν (ίσως κάποιοι θυμούνται το κίνημα #bringbackourgirls που ξεκίνησε όταν 112 κορίτσια απήχθησαν μαζικά από το σχολείο τους το 2014 -πολλά εκ των οποίων δεν έχουν βρεθεί μέχρι και σήμερα). Έπειτα υπάρχουν οι αυξανόμενες βίαιες συγκρούσεις μεταξύ νομάδων κτηνοτρόφων και αγροτών που ανταγωνίζονται για ένα κομμάτι γόνιμης γης στην πιο πολυπληθή χώρα της Αφρικής, και οι οποίες έχουν στοιχίσει τη ζωή σε 4.000 ανθρώπους τα τρία τελευταία χρόνια.
Έπειτα και επίσης συμπτωματικά, έμαθα για τον εμφύλιο στο Καμερούν: μια ένοπλη διαμάχη μεταξύ του Αγγλόφωνου και Γαλλόφωνου μέρους της χώρας που έχει αρχίσει ήδη από το 2016 και δεν εμφανίζει κανένα σημάδι εξεύρεσης λύσης.
Το έμαθα από τον Μπέρναρντ, έναν άλλο συμφοιτητή, όταν το ανέφερε στην τάξη σε μια συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Προερχόμενος ο ίδιος από το Αγγλόφωνο κομμάτι της χώρας (που αποτελεί μόνο το 20% του συνολικού πληθυσμού, σε αντίθεση με το Γαλλόφωνο που αποτελεί το 80%, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης), έκανε λόγο για περιθωριοποίηση του Αγγλόφωνου πληθυσμού, ένοπλες επιθέσεις εις βάρος τους και παράνομες φυλακίσεις. Τις αυξανόμενες εκρήξεις βίας μεταξύ Αγγλόφωνων αυτονομιστών και (Γαλλόφωνων) στρατιωτικών δυνάμεων «πληρώνει» ο άμαχος Αγγλόφωνος πληθυσμός που είναι απροστάτευτος και από τις δύο πλευρές. Σύμφωνα με το Γραφείο Ηνωμένων Εθνών για το Συντονισμό των Ανθρωπιστικών Θεμάτων, από τον Ιανουάριο 2018 μέχρι τον Αύγουστο 2019, σχεδόν 500 πολίτες έχουν χάσει τη ζωή τους από αδέσποτες σφαίρες, μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να μεταναστεύσουν και 1,3 εκατομμύρια έχουν χρειαστεί ανθρωπιστική βοήθεια.
Ως αντίδραση στην επιβαλλόμενη Γαλλόφωνη εκπαίδευση, οι Αγγλόφωνες αυτονομιστικές ομάδες κλείνουν τα σχολεία, (έχουν κλείσει μέχρι στιγμής 5.900 από τα 6.000 σχολεία στις Αγγλόφωνες περιοχές) αφήνοντας περίπου 600.000 παιδιά χωρίς βασική εκπαίδευση! Τι συνεπάγεται αυτό για τα παιδιά; Εφηβική εγκυμοσύνη για τα κορίτσια, στρατολόγηση στις ένοπλες ομάδες για τα αγόρια. Για την κοινωνία; Διαιώνιση των κοινωνικών ανισοτήτων, εξάπλωση της σύρραξης, φτώχεια, μεγαλύτερη ανάγκη για ανθρωπιστική βοήθεια και ιατρική περίθαλψη.
Κι όμως, αν δεν ήταν οι συμφοιτητές μου, εγώ δε θα ήξερα τίποτα για την κατάσταση στη Νιγηρία ή στο Καμερούν. Ακούμε για το συνεχιζόμενο πόλεμο στη Συρία και τις κατά συχνά διαστήματα αιματηρές επιθέσεις σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής, αλλά φαίνεται πως για τις χώρες της Αφρικής (και με αυτό εννοώ κυρίως τις χώρες νότια της ερήμου Σαχάρα) δεν ακούμε και δε διαβάζουμε τίποτα. Το Νορβηγικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (The Norwegian Refugee Council) το 2018 είχε χαρακτηρίσει τις κρίσεις στην Αφρική ως τις «πιο παραμελημένες», εξαιτίας της μη-κάλυψης από τα ΜΜΕ και της έλλειψης θέλησης της διεθνούς κοινότητας να αναμειχθεί. «Επειδή πολλοί που εκτοπίζονται από τις χώρες αυτές δεν καταλήγουν στη Μεσόγειο ως πρόσφυγες…αυτές οι κρίσεις λαμβάνουν πολύ λίγη προσοχή από τη διπλωματική κοινότητα και τα ΜΜΕ».
Και όμως, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό 5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους λόγω του εμφυλίου που μαίνεται χρόνια. Το Νότιο Σουδάν αντιμετωπίζει ανθρωπιστική κρίση εδώ και 30 χρόνια. Στη Σομαλία, το Μάλι, το Τσαντ, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η πολιτική αστάθεια, η έλλειψη κρατικής προστασίας, η συνεχιζόμενη βία και παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων συνθέτουν την καθημερινή πραγματικότητα των πολιτών. Στην περιοχή Σαχέλ (μια «λωρίδα» γης μήκους 5.500 χλμ και πλάτους 450 χλμ) ανησυχητικά αυξανόμενες επιθέσεις ένοπλων μαχητών -κάποιοι φιλικά προσκείμενοι στο Ισλαμικό Κράτος- έχουν εκτοπίσει πάνω από 440.000 κατοίκους και στοιχίσει τη ζωή σε 5.000.
Όλη αυτή η πολιτική αστάθεια και απουσία κρατικού μηχανισμού για την προστασία των αμάχων, κάνουν την πρόσβαση σε νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα εξαιρετικά δύσκολη -και ιδιαίτερα επικίνδυνη για την εξάπλωση ασθενειών και επιδημιών. Η έλλειψη γνώσης και ενίοτε η καταφυγή σε πατροπαράδοτες μεθόδους θεραπείας επίσης συμβάλλουν στη μη-έγκαιρη διάγνωση ασθενειών και σε θανάτους που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) υπάρχουν ακριβώς για να αντιστρέψουν αυτή την κατάσταση. Εργάζονται με αμεροληψία και συνεργάζονται με τοπικές κλινικές και εθελοντές για να περιορίσουν την εξάπλωση ασθενειών, να παρέχουν άμεση ιατρική φροντίδα και να ενημερώσουν τις τοπικές κοινωνίες για ενδεχόμενες επιβλαβείς παραδόσεις που εξακολουθούν να τηρούν. Πηγαίνουν οπουδήποτε στον κόσμο υπάρχει άμεση ανάγκη ιατρικής περίθαλψης. Σε χώρες που υποφέρουν από ένοπλες συγκρούσεις, προσφυγικές κρίσεις, χρόνιο υποσιτισμό, επιδημίες ή φυσικές καταστροφές, οι ΓΧΣ είναι παρόντες. ‘Οπου υπάρχει ανάγκη ιατρικής περίθαλψης, οι ΓΧΣ είναι εκεί για να σταθούν στους ανθρώπους των οποίων η υγεία και επιβίωση απειλούνται.
Οι ΓΧΣ βάζουν για λίγο την προσωπική τους ζωή στην άκρη, αφήνουν την ασφάλεια του σπιτιού τους, ξεχνώντας τις ανέσεις τις οποίες όλοι εμείς στις ανεπτυγμένες χώρες απολαμβάνουμε καθημερινά, για να επανδρώσουν αποστολές, οπουδήποτε στον κόσμο υπάρχει ανάγκη.
Θέτουν τη ζωή, υγεία και σωματική τους ακεραιότητα σε κίνδυνο δουλεύοντας σε εμπόλεμες ζώνες ή προσπαθώντας να φτάσουν σε αποκλεισμένες περιοχές, ώστε να χορηγήσουν φάρμακα, να σταματήσουν μολύνσεις και να κάνουν εσπευμένα χειρουργεία, ακόμα και αν αυτά είναι σε προσωρινές τέντες, προκειμένου να σώσουν ζωές. Οι ελλείψεις που αντιμετωπίζουν οι γιατροί και νοσηλευτές είναι πολλές (για παράδειγμα τα φάρμακα είναι μόνο τα βασικά, η δυνατότητα για ακτινογραφίες είναι εξαιρετικά σπάνια και οι εξετάσεις αίματος επίσης βασικές), αλλά δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση από το να σώσεις μια ζωή σε κίνδυνο.
Ο John Buckels, ένας χειρουργός των ΓΧΣ δε μετανιώνει για όσα είδε και έζησε στη διάρκεια των διάφορων αποστολών του. Αν μη τι άλλο, πιστεύει ότι διεύρυνε τους ορίζοντές του, ως προς τι συμβαίνει στον κόσμο.
Όπως λέει «ζούμε σε μια πολυ εγω-κεντρική εποχή, οπότε το να μπορείς να ξεφύγεις από αυτό είναι πολύ ωραίο».
Δε θα μπορούσα να συμφωνώ περισσότερο. Ο,τιδήποτε μας βγάζει έστω και λίγο από την ενασχόληση με «τα δικά μας», μόνο καλύτερους ανθρώπους μπορεί να μας κάνει. Οπουδήποτε κι αν συμβαίνει μια κρίση, αξίζει την προσοχή μας.
Για ολόκληρη τη συνέντευξη του John: https://www.msf.org/surgeon
Για τους βιβλιόφιλους, κυκλοφορεί το βιβλίο ‘Hope in Hell- Inside the World of Doctors without Borders’
Πηγές:
Medecins sans Frontieres, World Economic Forum, Human Rights Watch, International Crisis group, UN News, New Humanitarian, Oxfam, Guardian
Leave A Comment?